Plaatsnamen
Herkomst van de naam Assen
De betekenis van de naam Assen is niet zonder meer duidelijk. Het meest waarschijnlijke is nog dat hij slaat op ‘essen’, niet in de betekenis van de zogeheten landbouwcomplexen bij de dorpen, maar in die van de boomsoort es. Er is echter ook wel verband gelegd met de Friese mansnaam Hasse. Minder waarschijnlijk is dat de naam afkomstig is van het Oudsaksische ‘asna’ dat pacht of loon zou betekenen of ‘adna’ dat bijl betekent.
(bron: F.J. Bakker, Vijf buurschappen en een klooster, Assen in de Middeleeuwen, in: Geschiedenis van Assen, p.29-30, 2000).
Een andere verklaring van Assen
Een oorkonde van 1276 spreekt van het convent van Assen. Een notitie van 1335 vermeldt, dat het klooster werd gebouwd op grond toebehorend aan de Domkerk te Utrecht, waarvoor de pacht betaald moest worden. Bij deze mededeling aansluitend is het mogelijk een aanvaardbare naamsverklaring te geven. Het Oudsaksisch kende namelijk een woord ‘asna’: = pacht of loon; Oudfries ‘esna’; Oudhoogduits ‘asnan’. Zowel ‘asne’ als ‘asnen’ zouden zich kunnen ontwikkelen tot ‘Assen’, de naam van de Drentse hoofdstad. De naam is vermoedelijk door kloosterlingen gegeven. Tevens is er overeenkomst met de Friese mansnamen ‘Hasse’, thans nog ‘Asse’ of ‘Assen’ en ‘Asko’ of ‘Asso’.
De naamkundige prof. dr. D.P. Blok heeft een echter andere verklaring. Hij merkt op dat de oudste wijze waarop de plaatsnaam Assen werd gespeld, namelijk als ‘Ascen’, ‘Azcen’, ‘Adzen’, ‘Asdzen’ en ‘Aszen’, alle wijzen op een uitspraak met een ’t’ of een ‘d’ in het midden. Assen zou dan zijn afgeleid van een oud-Germaans woord dat men ook terugvindt in het Duitse ‘Axt’, hetgeen bijl betekent. Het woord Assen zou dan iets te maken kunnen hebben met splijten, scheiden, afscheiden of omheind (terrein).
Amelte
De naam moet ontstaan zijn uit Amelde d.i. Amelede, waarin ‘lede’, een waterloop in de richting Assen aangeeft. Ame-Aam moet eens de naam zijn geweest van het Amer- of Deurzerdiep.
Ame, (Germaans * ama), is een in Nederland veel voorkomende aanduiding, veelal bewaard in plaatsnamen, van een natuurlijke waterloop (beek of rivier).
Peeloo & Pittelo
Anno 1040 luidt de naam Pithelo. Deze vorm doet denken aan ‘pedel’ of ‘pedele’. Men heeft de veronderstelling geopperd dat dit woord afkomstig is van het Latijnse ‘padule’ of ‘palude’, dat moeras betekent. Gecombineerd met loo; moerasbos. Peeloo moet oorspronkelijk in een moerasgebied gelegen hebben.
Rhee
De oudste vermelding is van 1382; Rhede. Wanneer we in deze vorm de ‘h’, die geen verdere betekenis heeft, weglaten, kunnen we uitgaan van Ree of Rede. In het Middelnederlands zijn hiervoor twee betekenissen. In een zeer ver verleden liep er een belangrijke weg van Coevorden naar Stavoren. Deze weg splitste zich meerdere keren o.a. in een gedeelte lopend via Rhee naar Zeyen. Het dorp Rhee zou naar deze weg genoemd kunnen zijn, omdat in het oosten van het land een reeweg de benaming was voor een lijkweg of begrafenisweg. Tevens is ‘rede’ greppel of aanduiding van een gegraven en in een rechte lijn lopend water of beekje, afgeleid van het werkwoord ‘raeyen’; = in een rechte lijn lopen. Vlak bij Rhee loopt zo’n gegraven water, een gekanaliseerd stroompje, ter verbetering van de waterafvoer.
Rolde
Rolde wordt in 1304 Roetloe of Roetle genoemd. Het eerste woorddeel is de kleuraanduiding rood. Het tweede deel is ‘loo’ = bos. De naam Rolde kan wat de kleuraanduiding betreft in verband gebracht worden met de betekenis van de plaatsen Grolloo en Eleveld. Een andere mogelijkheid is, dat behoort bij root, rode, rooi: = plek waar bos gerooid is.
Schieven
Een stuk uit 1460 noemt een zekere Johan Scheven, boer te Anreep. Wanneer we de vorm van deze eigennaam als uitgangspunt nemen betekent ‘Scheven’; brug, rustend op houten steunbokken, over beek of moerassig stuk land. De ‘e’ van Scheven en de ‘ie’ van Schieven kunnen ook wijzen op de oudere vorm Schie-ven, ontstaan uit scheideveen, waarin ‘scheide’; scheiding of grens is en ‘veen’; groenland. De oude markegrens tussen Assen en Anreep lag stellig bij het huidige Schieven, waaraan dan deze plaatsnaam nog de herinnering bewaart.
Bron: ‘Plaatsnamen in Drenthe’ W.J. Hagoort; Meppel 1978
